کورش بزرگ از میان مردم پارس برخاست و از سوی مادر از تخمه شاهنشاهان ماد بود

پارسیان که از خویشاوندان نژادی ماد ا بشمار می رفتند و خود را آریائی می خواندند در آغاز هزاره یکم پیش از میلاد به ایران آمدند و در پایان سده هشتم ق.م در پارس امروزی ساکن شدند و کم کم تشکیل دولتی محلی را آغاز نمودند.

نخستین فرمانروای آنها که در تاریخ نامبرده شده است هخامنش میباشد  که از هخا - به معنی دوست - و منش - که هنوزم در فارسی کاربرد دارد -  درست شده است و بر روی هم « دوست منش » معنی میدهد

زبان ایلامی : حَ-اَک - کَ - مَن - نو - ایش  « Ha - ak -qa  - man - nu - ish »

زبان بابلی : اَ - حَ - مَ - نی -ایش «A - ha - ma - ni - ish  »

زبان یونانی : اَکَئی مَنِس

در باره این بزرگ مرد چیز زیادی مشخص نیست جز اینکه وی از قبیله نامبرده و آزاده پاسارگادی بوده است

در آغاز سده هشتم مادها به تازه پی ریزی شاهنشاهی خود را آغاز کرده بودند و پادشاه ایلام باسنا خریب آشوری در جنگ بود . در میان دشمنان پادشاه آشور از پارسیان نیز نامی برده شده است از این رو گمان می کنند که هخامنش با ایلامیان همکاری میکرده است و با آشوریان می جنگیده

روزگار فرمانروایی هخامنش را از 700 تا 675 دانسته اند

پارسیان نام هخامنش را همواره با بزرگداشت و کرنش فراوان یاد می کردند و خاندان شاهنشاهی پارسی بخود می بالیدند که از تخمه اویند

چنانکه کورش بزرگ چنین فرمورد

من کورشم ، شاه جهان ، شاه بزرگ ... پسر کمبوجیه شاه بزرگ ، شاه انشان ، پسر کورش ، شاه بزرگ شاه انشان ، از تخمه چی شپش ، شاه بزرگ ، شاه انشان ، از خاندانی که همواره فرمانروائی داشته ..

کورش ، شاه بزرگ ، پسر کمبوجیه ، شاه هخامنشی

و داریوش شاه نیز فرمود

پدر من ویشتاسپه - گشتاسپ - ] است و  [ پدر ویشتاسپ ارشامه ، پدر ارشامه آریارمنه و پدر آریارمنه چی شپش ، پدر چی شپش ، هخامنش ... از ایرا ما را هخامنشی می نامند، ما از دیرباز نیو بوده ایم ، از دیر باز تخمه ما شاهی بوده ... ، هشت تن از خاندان من پیش از این شاه بوده اند، من نُهُمی هستم ، نَه تن در دو تیره شاه

هرودتوس نیز در باره نیاکان خشیارشا می نویسد که وی پس از نشستن بر تخت شاهنشاهی ، مهان ایرانشهر را گفت

از پُشت داریوش پسر ویشتاسپه پسر ارشامع ، فرزند آریارمنه ، پور چی شپش ، پسر کورش فرزند کمبوجیه ، پسر چی شپش ف پسر هخامنش نباشم هرگاه از آتنیان کین خود نستانم